ارزیابی تأثیر بلند مدت روش‌های مختلف مدیریت خاک‌ورزی و تناوب زراعی بر ذخایر کربن آلی خاک

عملیات خاک‌ورزی مناسب و رعایت تناوب صحیح زراعی دو عامل مهم مدیریتی­اند که می توانند ذخایر کربن آلی خاک­ها را تحت تأثیر قرار دهند. تحقیق حاضر به منظور بررسی اثرات بلند مدت روش­های مختلف خاک‌ورزی و تناوب زراعی بر میزان ذخیره کربن آلی خاک در ایستگاه تحقیقاتی ماهیدشت انجام شد. این آزمایش بصورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با دو فاکتور که شامل فاکتور خاک‌ورزی با سه روش( بی­خاک‌ورزی، چیزل و گاوآهن برگردان دار) و فاکتور تناوب زراعی در سه سطح(گندم-ذرت، گندم-کلزا و گندم-گلرنگ)، با سه تکرار به مدت 5 سال اجرا گردید. هر ساله در پایان فصل رشد نمونه‌برداری از خاک از اعماق 15-0 و30-15 سانتی­متری انجام شد که در آنها جرم مخصوص ظاهری و کربن آلی خاک اندازه­گیری گردید. نتایج نشان داد که در سال­های اول اجرای آزمایش اثر فاکتور خاک‌ورزی از نظر آماری معنی‌دار نگردید اما در سال­های پایانی و نیز در مجموع پنج سال فاکتور خاک‌ورزی از نظر آماری معنی­دار شد بطوری­که استفاده از روش بی­خاک‌ورزی در اولویت قرار گرفت. همچنین نتایج نشان داد بیشترین ارتقاء ذخیره کربن آلی خاک در پایان پنج سال آزمایش از کاربرد بی­خاک‌ورزی با تناوب گندم-گلرنگ به میزان 1/5 تن در هکتار به دست آمد. ضمن آنکه کاربرد چیزل در نظام خاک‌ورزی در بیشتر موارد منجر به تقلیل ذخیره کربنی خاک به میزان حدود 5/1 تن در هکتار شده بود. بنابراین استفاده از بی‌خاک‌ورزی با تناوب گندم-گلرنگ و حتی با تناوب گندم-کلزا در طولانی مدت بر روش­های دیگر برتری دارد و قابل توصیه برای منطقه می­باشد.